પ્રસ્વેદમાં પૈસાની ચમક શોધે છે
હર ચીજમાં એક લાભની તક શોધે છે;
આ દુષ્ટ જમાનાનું રુદન શું કરીએ?
આંસુમાં ગરીબોના નમક શોધે છે.
- મરીઝ
નથી માત્ર મારું, આ દુ:ખ છે બધાનું,
ઉતાવળમાં કોરું રહી જાય પાનું.
જરા સ્થિર થઈએ તો સરનામું થઈએ,
પછી કહી શકીશું તને આવવાનું.
જે આયાસપૂર્વક તે કાઢ્યું ગળેથી,
ગળે કેમ ઊતરી શકે એ બહાનું ?
ઘણાં દર્દ વેઠીને આવ્યો છું અહીંયાં,
નથી ગમતું તેથી આ પાછા જવાનું.
ન માનો તો ગાયબ ને માનો તો હાજર,
હે ઈશ્વર ! તું તો શિલ્પ જાણે હવાનું.
- કિરણ ચૌહાણ
પુષ્પ લિપિમાં હું તારું અધિકરણ વાચું
ને મ્હેકમ્હેકમાં હું રંગીન વ્યાકરણ વાચું
અરે ઓ ધૂળ ! છે તારી નિશાળ અલગારી
રંગને, મ્હેકને, ફૂલોને હું અભણ વાચું !
- રમેશ પારેખ
મુક્તક - સૈફ પાલનપુરી
કોઈ સ્મિતે સ્મિતે સળગે છે
કોઈ રડીને દિલ બહેલાવે છે
કોઈ ટીપે ટીપે તરસે છે
કોઈ જામ નવા છલકાવે છે
સંજોગના પાલવમાં છે બધું
દરિયાને ઠપકો ના આપો
એક તરતો માણસ ડૂબે છે
એક લાશ તરીને આવે છે
- સૈફ પાલનપુરી
મુક્તક - ઘાયલ
ચડી આવે કદી ભૂખ્યો કોઈ હાંકી કહાડે છે
નથી કાંઈ પેટ જેવું અન્નકૂટ એને જમાડે છે
કરાવે છે મકાનો ખાલી મંદિર બાંધવા માટે
અહીં માનવને મારી લોક ઈશ્વરને જિવાડે છે
*
અમૃતથી હોઠ સહુના એંઠા કરી શકું છું
મૃત્યુના હાથ પળમાં હેઠા કરી શકું છું
આ મારી શાયરી એ સંજીવની છે ઘાયલ
શાયર છું પાળિયાને બેઠા કરી શકું છું
- અમૃત ઘાયલ
મુગ્ધકો !
[સાભાર પરત]
લાગણીના સાગરે મસ્તી હતી !
હા, કવિ ને કાવ્યની કસ્તી હતી !
લ્યો ‘પરત સાભાર’ થૈ આવી ઘરે !
શું કિલોના ભાવની પસ્તી હતી ?
[રવાડે ચડેલા કવિને !]
કાવ્યને ઘૂંટી ઘણું કાવો કીધો
શબ્દને લૂંટ્યો અરે બાવો કીધો
અર્થનાં વસ્ત્રોય ના છોડ્યાં તમે
ને કવિ હોવા વિશે દાવો કીધો !
[કાવ્ય-સર્જન પ્રક્રિયા]
રચું છું શબ્દનાં જાળાં, વળી તોડ્યા કરું છું હું !
કવિ છું, કાવ્યમાં હાંફ્યો છતાં દોડ્યા કરું છું હું !
નવું કૈં આપવાના કેફમાં છું કોણ જાણે…ને….
કવિતાની હજારો ખાંભીઓ ખોડ્યા કરું છું હું !
[મહાભિનિષ્ક્રમણ]
વિચારોથી લડીને એટલો ત્રાસી ગયો છું હું !
મગજના બારણાંઓ એટલે વાસી ગયો છું હું !
નથી રહેતો હું મારી જાતની સાથેય સંપીને
હવે મારા મહીંથી એટલે નાસી ગયો છું હું !
[કાવ્યપઠન વેળાએ...]
ભરેલી મ્હેફિલોના ખ્યાલમાં છલકાઈ જાઉં છું !
થશે શું હારતોરા ! હોંશથી હરખાઈ જાઉં છું !
કે સાંભળનારને સ્થાને દીસે જ્યાં ખાલી પાથરણાં
રચેલા કાવ્યમાં પાછો ફરી દફનાઈ જાઉં છું !
[મારી કારકિર્દી વિશે !]
લખું છું કેટલું તોયે પુરસ્કૃત હું નથી હોતો !
કરેલાં સર્જનોમાંયે ચમત્કૃત હું નથી હોતો !
બહુ છે ભાંડનારાઓ, અમારા ચાહકો ક્યાં છે ?
અડિખમ છું હજી એથી બહિષ્કૃત હું નથી હોતો !
[વાચકોને]
કહ્યું કોણે ? અરે સાહિત્યથી હું ક્યાં પ્રભાવિત છું ?
ઉછીનાં તેજ ના માગો ! અરે હું ક્યાં પ્રકાશિત છું ?
કે ખડિયામાં રહ્યો છું, તરફડ્યો છું, લડખડ્યો છું હું !
કલમ દ્વારા પરાણે બ્હાર આવ્યો, તો નિરાશ્રિત છું !
[એ જ અભ્યર્થના...]
કાવ્ય દ્વારા જેટલી મસ્તી વધે,
એટલી સાહિત્યમાં પસ્તી વધે !
સૌ કવિ ના થાય એ અભ્યર્થના,
દેશમાં બેફામ છો વસ્તી વધે !
હર ચીજમાં એક લાભની તક શોધે છે;
આ દુષ્ટ જમાનાનું રુદન શું કરીએ?
આંસુમાં ગરીબોના નમક શોધે છે.
- મરીઝ
નથી માત્ર મારું, આ દુ:ખ છે બધાનું,
ઉતાવળમાં કોરું રહી જાય પાનું.
જરા સ્થિર થઈએ તો સરનામું થઈએ,
પછી કહી શકીશું તને આવવાનું.
જે આયાસપૂર્વક તે કાઢ્યું ગળેથી,
ગળે કેમ ઊતરી શકે એ બહાનું ?
ઘણાં દર્દ વેઠીને આવ્યો છું અહીંયાં,
નથી ગમતું તેથી આ પાછા જવાનું.
ન માનો તો ગાયબ ને માનો તો હાજર,
હે ઈશ્વર ! તું તો શિલ્પ જાણે હવાનું.
- કિરણ ચૌહાણ
પુષ્પ લિપિમાં હું તારું અધિકરણ વાચું
ને મ્હેકમ્હેકમાં હું રંગીન વ્યાકરણ વાચું
અરે ઓ ધૂળ ! છે તારી નિશાળ અલગારી
રંગને, મ્હેકને, ફૂલોને હું અભણ વાચું !
- રમેશ પારેખ
મુક્તક - સૈફ પાલનપુરી
કોઈ સ્મિતે સ્મિતે સળગે છે
કોઈ રડીને દિલ બહેલાવે છે
કોઈ ટીપે ટીપે તરસે છે
કોઈ જામ નવા છલકાવે છે
સંજોગના પાલવમાં છે બધું
દરિયાને ઠપકો ના આપો
એક તરતો માણસ ડૂબે છે
એક લાશ તરીને આવે છે
- સૈફ પાલનપુરી
મુક્તક - ઘાયલ
ચડી આવે કદી ભૂખ્યો કોઈ હાંકી કહાડે છે
નથી કાંઈ પેટ જેવું અન્નકૂટ એને જમાડે છે
કરાવે છે મકાનો ખાલી મંદિર બાંધવા માટે
અહીં માનવને મારી લોક ઈશ્વરને જિવાડે છે
*
અમૃતથી હોઠ સહુના એંઠા કરી શકું છું
મૃત્યુના હાથ પળમાં હેઠા કરી શકું છું
આ મારી શાયરી એ સંજીવની છે ઘાયલ
શાયર છું પાળિયાને બેઠા કરી શકું છું
- અમૃત ઘાયલ
મુગ્ધકો !
[સાભાર પરત]
લાગણીના સાગરે મસ્તી હતી !
હા, કવિ ને કાવ્યની કસ્તી હતી !
લ્યો ‘પરત સાભાર’ થૈ આવી ઘરે !
શું કિલોના ભાવની પસ્તી હતી ?
[રવાડે ચડેલા કવિને !]
કાવ્યને ઘૂંટી ઘણું કાવો કીધો
શબ્દને લૂંટ્યો અરે બાવો કીધો
અર્થનાં વસ્ત્રોય ના છોડ્યાં તમે
ને કવિ હોવા વિશે દાવો કીધો !
[કાવ્ય-સર્જન પ્રક્રિયા]
રચું છું શબ્દનાં જાળાં, વળી તોડ્યા કરું છું હું !
કવિ છું, કાવ્યમાં હાંફ્યો છતાં દોડ્યા કરું છું હું !
નવું કૈં આપવાના કેફમાં છું કોણ જાણે…ને….
કવિતાની હજારો ખાંભીઓ ખોડ્યા કરું છું હું !
[મહાભિનિષ્ક્રમણ]
વિચારોથી લડીને એટલો ત્રાસી ગયો છું હું !
મગજના બારણાંઓ એટલે વાસી ગયો છું હું !
નથી રહેતો હું મારી જાતની સાથેય સંપીને
હવે મારા મહીંથી એટલે નાસી ગયો છું હું !
[કાવ્યપઠન વેળાએ...]
ભરેલી મ્હેફિલોના ખ્યાલમાં છલકાઈ જાઉં છું !
થશે શું હારતોરા ! હોંશથી હરખાઈ જાઉં છું !
કે સાંભળનારને સ્થાને દીસે જ્યાં ખાલી પાથરણાં
રચેલા કાવ્યમાં પાછો ફરી દફનાઈ જાઉં છું !
[મારી કારકિર્દી વિશે !]
લખું છું કેટલું તોયે પુરસ્કૃત હું નથી હોતો !
કરેલાં સર્જનોમાંયે ચમત્કૃત હું નથી હોતો !
બહુ છે ભાંડનારાઓ, અમારા ચાહકો ક્યાં છે ?
અડિખમ છું હજી એથી બહિષ્કૃત હું નથી હોતો !
[વાચકોને]
કહ્યું કોણે ? અરે સાહિત્યથી હું ક્યાં પ્રભાવિત છું ?
ઉછીનાં તેજ ના માગો ! અરે હું ક્યાં પ્રકાશિત છું ?
કે ખડિયામાં રહ્યો છું, તરફડ્યો છું, લડખડ્યો છું હું !
કલમ દ્વારા પરાણે બ્હાર આવ્યો, તો નિરાશ્રિત છું !
[એ જ અભ્યર્થના...]
કાવ્ય દ્વારા જેટલી મસ્તી વધે,
એટલી સાહિત્યમાં પસ્તી વધે !
સૌ કવિ ના થાય એ અભ્યર્થના,
દેશમાં બેફામ છો વસ્તી વધે !